สังขารธรรม คือ ธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่ง

สังขารธรรม คือ ธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่ง

 

   พระธรรมคำสอนของพระผู้มีพระภาคนั้น สมบูรณ์ พร้อมทั้งอรรถและพยัญชนะ

ธรรมข้อใดที่อาจจะมีผู้เข้าใจผิดได้  พระองค์ก็ทรงบัญญัติคำกำกับให้ชัดเจนยิ่ง

ขึ้นเพื่อไม่ให้ผู้ใดเข้าใจความหมายของธรรมข้อนั้นผิด  เมื่อพระองค์ทรงบัญญัติ

ว่าธรรมที่เกิดขึ้นมีปัจจัยทำให้เกิดขึ้น  เป็นสังขารธรรม (ธรรมที่มีสภาพปรุง

แต่ง)  นั้นเป็นสังขตธรรม (ธรรมที่ปรุงแต่งแล้ว) สังขตธรรม คือ ธรรมที่เกิดขึ้น

แล้วดับไป

                พระองค์ทรงบัญญัติคำว่า  สังขตธรรมกับคำว่าสังขารธรรม  เพื่อให้รู้

ว่าธรรมใดที่เกิดขึ้นธรรมนั้นมีปัจจัยทำให้เกิดขึ้น   เมื่อปัจจัยดับ   ธรรมที่เกิดขึ้น

เพราะปัจจัยนั้นก็ต้องดับไป     สังขตธรรมคือธรรมที่เกิดขึ้นแล้วดับไป     ฉะนั้น

"สังขารธรรม คือธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่งนั้นจึงเป็นสังขตธรรม จิตปรมัตถ์ 

เจตสิกปรมัตถ์ รูปปรมัตถ์ เป็นสังขารธรรม เป็นสังขตธรรม"

(นิพพานเป็นอสังขตธรรม)

สังขารธรรม คือ สภาพธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่งจึงเกิดขึ้นได้ ได้แก่ จิต เจตสิก และรูป

สังขตธรรม คือ สภาพธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่งเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป  เพราะฉะนั้น

จิต เจตสิก และรูป เป็นทั้งสังขารธรรมและสังขตธรรม

(ที่มา มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา)