ปฏิจจสมุปบาท

[๒๖๖] ชาติเกิดเพราะภพเป็นปัจจัย เป็นไฉน 

เป็นปัจจัยความเกิด ความเกิดพร้อม ความหยั่งลงความเกิดจำเพาะ ความปรากฏนี้เรียกว่า ชาติเกิดเพราะภพเป็นปัจจัยแห่งขันธ์ ความได้อายตนะ ในหมู่สัตว์นั้นๆของเหล่าสัตว์นั้นๆ อันใด





[๒๖๗] ชรามรณะเกิดเพราะชาติเป็นปัจจัย เป็นไฉนชรา ๑ มรณะ ๑ในชราและมรณะนั้น ชรา เป็นไฉนความคร่ำคร่า ภาวะที่คร่ำคร่า ความที่ฟันหลุดความที่ผมหงอก ความ-*ที่หนังเหี่ยวย่น ความเสื่อมสิ้นอายุความแก่หง่อมแห่งอินทรีย์ ในหมู่สัตว์นั้นๆของเหล่าสัตว์นั้นๆ อันใด นี้เรียกว่า ชรา มรณะ เป็นไฉน*ตาย ความทำกาละ ความแตกแห่งขันธ์ความทิ้งซากศพไว้ ความขาดแห่งความเคลื่อน ภาวะที่เคลื่อน ความทำลายความหายไป มฤตยู ความ-ชราและมรณะดังกล่าวมานี้ นี้เรียกว่าชรามรณะเกิดเพราะชาติเป็นปัจจัยชีวิตินทรีย์ จากหมู่สัตว์นั้นๆของเหล่าสัตว์นั้นๆ อันใด นี้เรียกว่า มรณะ



[๒๖๘] โสกะ เป็นไฉนความโศกเศร้า กิริยาโศกเศร้า สภาพโศกเศร้าความแห้งผากภายในความแห้งกรอบภายใน ความเกรียมใจ ความโทมนัสลูกศรคือความโศกเศร้าความเสื่อมศีล หรือความเสื่อมทิฏฐิ กระทบแล้วของผู้ประกอบด้วยความเสื่อมของผู้ที่ถูกความเสื่อมญาติความเสื่อมโภคทรัพย์ ความเสื่อมเกี่ยวด้วยโรค



[๒๖๙] ปริเทวะ เป็นไฉนอย่างใดอย่างหนึ่งของผู้ที่ถูกเหตุแห่งทุกข์อย่างใดอย่างหนึ่งกระทบแล้ว นี้เรียกว่าโสกะความร้องไห้ ความคร่ำครวญ กิริยาร้องไห้กิริยาคร่ำครวญ สภาพร้อง-กิริยาพิไรร่ำ สภาพพิไรร่ำของผู้ที่ถูกความเสื่อมญาติ ความเสื่อมโภคทรัพย์*ไห้ สภาพคร่ำครวญ ความบ่นถึง ความพร่ำเพ้อความร่ำไห้ ความพิไรร่ำความเสื่อมเกี่ยวด้วยโรค ความเสื่อมศีลหรือความเสื่อมทิฏฐิ กระทบแล้ว ของ



[๒๗๐] ทุกข์ เป็นไฉนผู้ประกอบด้วยความเสื่อมอย่างใดอย่างหนึ่งของผู้ที่ถูกเหตุแห่งทุกข์อย่างใดอย่าง*หนึ่งกระทบแล้ว นี้เรียกว่า ปริเทวะความไม่สบายกาย ความทุกข์กายความเสวยอารมณ์ที่ไม่สบาย เป็นทุกข์อันเกิดแต่กายสัมผัสกิริยาเสวยอารมณ์ที่ไม่สบายเป็นทุกข์อันเกิดแต่กายสัมผัส อันใด นี้เรียกว่า ทุกข์



[๒๗๑] โทมนัส เป็นไฉนความไม่สบายใจ ความทุกข์ใจความเสวยอารมณ์ที่ไม่สบายเป็นทุกข์อันเกิดแต่เจโตสัมผัสกิริยาเสวยอารมณ์ที่ไม่สบายเป็นทุกข์อันเกิดแต่เจโตสัมผัสอันใด นี้เรียกว่า โทมนัส



[๒๗๒] อุปายาส เป็นไฉนความแค้น ความขุ่นแค้น สภาพแค้น สภาพขุ่นแค้นของผู้ที่ถูกความเสื่อมญาติ ความเสื่อมโภคทรัพย์ความเสื่อมเกี่ยวด้วยโรค  ความเสื่อมศีลหรือความเสื่อมทิฏฐิ กระทบแล้วของผู้ประกอบด้วยความเสื่อมอย่างใดอย่างหนึ่ง



[๒๗๓] คำว่าความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งมวลนี้ย่อมมีด้วยประการของผู้ที่ถูกเหตุแห่งทุกข์อย่างใดอย่างหนึ่งกระทบแล้วนี้เรียกว่า  อุปายาสอย่างนี้นั้น ได้แก่ความไปร่วม ความมาร่วมความประชุม ความปรากฏแห่งกองทุกข์ทั้งมวลนี้ย่อมมีด้วยประการอย่างนี้ ด้วยเหตุนั้นจึงเรียกว่าความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งมวลนี้ย่อมมีด้วยประการอย่างนี้

สุตตันตภาชนีย์ 

จบเนื้อความ
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๕  บรรทัดที่ ๓๗๓๒ - ๓๘๔๕.  หน้าที่ ๑๖๑ - ๑๖๕.